इन्सेक गतिविधिहरू

इन्सेक क्षेत्रीय कार्यालय विराटनगरको आयोजनामा असार २८ गते विराटनगरमा प्रदेश नम्बर १ का १४ ओटा जिल्ला र प्रदेश नम्बर २ का सप्तरी र सिरहा (साविक पूर्वाञ्चल)को मानव अधिकारको अवस्था विषयक अन्तरक्रिया तथा स्थिति सूचक सार्वजनिक गरिएको छ ।

कार्यक्रममा मोरङका प्रमुख जिल्ला अधिकारी यज्ञराज कोइरालाले इन्सेकले सार्वजनिक गरेको स्थिति सूचकले राज्यपक्षलाई पनि उसले गर्ने कामको दिशानिर्देश गरेको बताए ।

उनले जनताले न्याय पाउनका लागि न्यायालय र जनताबिचको भौतिक दुरी पनि कम हुन आवश्यक भएको बताउँदै राज्यले यसमा ध्यान दिन आवश्यक भएको बताए । उनले मानव अधिकारको रक्षाका लागि राज्यले कमजोरी सच्याउने र गैरराज्य पक्ष सचेत भए हुने भन्दै कतिपय अवस्थामा राज्य चुक्ने गरेको स्वीकार गरे । प्रजिअ कोइरालाले कर्णेल कुमार लामाको घटना पछाडि हेगमा पनि जबाफदेही बन्नुपर्ने डर भएकोले पनि मानव अधिकार प्रति सचेत रहेको बताए ।

जिल्ला प्रहरी कार्यालय मोरङका एसपी सन्दीप भण्डारीले प्रहरी मानव अधिकारको संरक्षण र सम्बर्द्धनमा सचेत रहेको बताए । उनले प्रहरी भित्र मानव अधिकार उलङ्घन नहोस भन्न भौतिक संरचना पनि महत्वपुर्ण रहेकोले यसमा ध्यान दिएर थुनुवा कक्ष, खानेपानी, शौचालयलगायत पुर्वाधारको व्यवस्था गरिरहेको बताए । उनले महिला तथा बालिकासँग सम्बन्धित घटना बढी देखिएको भन्दै न्याय पाउने सन्दर्भमा पीडित निरुत्साहित हुने प्रवृति बढ्नु चिन्ताको विषय रहेको औँल्याए ।

राष्ट्रिय मानव अधिकार आयोग क्षेत्रीय कार्यालय विराटनगरका निर्देशक झङ्कर रावलले परिवर्तित समयमा मानव अधिकारकर्मीहरूको भूमिका पनि फराकिलो बन्दै आएको बताए । निर्देशक रावलले इन्सेकले सार्वजनिक गर्ने स्थिति सूचकले राज्य तथा गैरराज्य पक्षलाई आगामी योजना तयार गर्न सघाउ पुर्‍याउने गरेको बताए ।

नेपाल पत्रकार महासङ्घका केन्द्रीय सदस्य गणेश लम्साल र पत्रकार महासङ्घ मोरङका अध्यक्ष बन्धु पोखरेलले अदालतले फैसला गर्दैमा न्याय नपाउने भन्दै पीडितले अनुभूति गर्न पाउने गरी न्याय हुनुपर्ने बताए ।

अदालतले फैसला गरेका कुरा कार्यान्वयन गर्न नसक्दा पीडितले न्याय नपाएको उनीहरूको भनाइ छ । उनीहरूले मिडियामा आएका घटनाको गहिरो अध्ययन गर्न सुझाव दिएका छन् । पछिल्लो समय हुने मानव अधिकारका घटनाको प्रवृत्ति परिवर्तन भएको भन्दै त्यही अनुसार मानव अधिकारकर्मीले सुक्ष्म अध्ययन गर्न जरुरी रहेको बताए ।

इन्सेक क्षेत्रीय कार्यालय विराटनगरका संयोजक सोमराज थापाले पीडितलाई न्यायमा सहयोग होस् भनेर इन्सेकले घटना सङ्कलन गर्ने तथा अनुगमन गर्ने गरेको बताए ।

इन्सेक क्षेत्रीय कार्यालय विराटनगरका प्रलेख अधिकृत देवराज पोखरेलले 'मानव अधिकार वर्षपुस्तक २०१८' का लागि पूर्वाञ्चलमा सन् २०१७ जनवरीदेखि जुनसम्म अभिलेख गरिएका घटनामा राज्यपक्षबाट २३ र गैरराज्यपक्षबाट ३ सय ४४ गरी ३ सय ३ सय ६७ जना पीडित भएको बताए ।

यस अवधिमा अभिलेख गरिएका हत्याका घटनामा पूर्वाञ्चलमा २० जनाले ज्यान गुमाएका छन् । जसमा राज्यपक्षबाट पाँच जनाको ज्यान गएको छ भने अन्यपक्षबाट चार महिलासहित १५ जनाको हत्या भएको छ ।

बाल अधिकार उल्लङ्घनका घटनाबाट ८४ जना बालबालिकाहरू पीडित भए । जसमा राज्यपक्षबाट भएको कुटपिटको घटनामा दुई बालिका पीडित भए भने अन्यपक्षबाट भएको घटनामा एक बालक पीडित भए । बलात्कारका घटनाबाट ६७ जना बालिकाहरू पीडित भएको अभिलेख गरिएको पोखरेलले बताए ।

यस अवधिमा महिला अधिकार उल्लङ्घनका घटनामा १ सय ८६ जना महिलाहरू पीडित भएका अभिलेख गरिएकोसमेत पोखरेलले बताए । ६ महिनाको अवधिमा सबैभन्दा बढी पीडित घरेलु हिंसाका घटनाबाट १ सय १० जना महिलाहरू पीडित भए ।

इन्दिरा भट्टराई