समाचारहरू

विद्यार्थीहरूका लागि छुट्याएको दिवा खाजको रकमबाट निजि शिक्षक राख्दा विद्यार्थीहरू दिवा खाजाबाट बञ्चित भएका छन् । जिल्लाका अधिकांश विद्यालयले निजि शिक्षकहरू राखेपछि विद्यार्थीले पाउनुपर्ने दिवा खाजाको रकम पाउनबाट बञ्चित भएको सिमकोट गाउँपालिका–८ का स्थानीय धनलाल शाहीले गुनासो गर्नु भएको छ ।

स्थानीय शाहीका अनुसार सिमकोट गाउँपालिका–८ स्थित कान्ती आधारभूत विद्यालय खोल्सीमा विद्यालयबाट पाउनुपर्ने दिवा खाजा बापतको दैनिक २० रुपियाँ बराबरको नास्ता पाउनु पर्ने हो । तर त्यो रकमबाट विद्यालय व्यवस्थापन समितिले निजि शिक्षक राखेपछि आफ्ना बालबालिका नेपाल सरकारको निति अनुसारको सो रकमबाट प्रभावित हुनु परेको छ ।

अन्य जिल्लाको तुलनामा हुम्ला जिल्लामा २० रुपियाँले एउटा विस्कुट समेत नआउने भएको भएपनि एक वर्षमा ३ जार ६ सय रुपियाँ हुने गर्दछ । त्यो रकम एकै पटक जोडेर दिएको भए विद्यार्थीलाई केही राहत हुन्थ्यो । अर्का स्थानीय रुद्ध सुनारेले गुनासो गर्नु भएको छ ।

देशका अन्य जिल्लामा दैनिक १५ रुपियाँ प्रति विद्यार्थी र साविक कर्णालीका हुम्ला, जुम्ला, मुुगुु, डोल्पा र कालिकोट जिल्लाका लागि दैनिक प्रति विद्यार्थी २० रुपियाँका दरले रकम विद्यालयलाई उपलब्ध हुने गरेको छ । वर्षमा एक जना विद्यार्थीलाई १ सय ८० दिन बराबरको रकम विद्यालयमा आउने गर्छ । यस अघि कक्षा पाँचसम्म मात्र भएपनि सरकारले चालुु वर्षबाट यो कार्यक्रमबाट बालविकासदेखि कक्षा ६ सम्मका सबै विद्यार्थीलाई दिवा खाजा खुवाउनुु पर्ने गरी बजेट व्यवस्था गरेको छ ।

विद्यालयमा विद्यार्थी आकर्षित गर्न प्रारम्भिक बाल विकासदेखि ५ कक्षासम्म सरकारले दिवा खाजा कार्यक्रम लागु गरेको छ । तर, व्यवहारमा अधिकांस विद्यालयका विद्यार्थीले दिवा खाजा पाएका छैनन् । दिवा खाजाको सट्टा अभिभावकलाई नगद पनि वितरण गर्ने गरिएको छ । सो रकम पनि दुरूपयोग भएको छ । कतिपय विद्यालयमा फर्जी विद्यार्थी तयार पारेर रकम हिनामिना समेत गरिएको छ । बालबालिकाको वृद्धि र विकासका लागि खाना अनिवार्य तत्व हो ।

पोषणयुक्त खाना खाए मात्र स्वस्थ जीवन सुुरु हुन्छ । विद्यालयमा आएका बालबालिकालाई पोषणयुक्त खाजा व्यवस्था गर्न प्रारम्भिक बालविकासदेखि कक्षा पाँचसम्म अध्ययनरत विद्यार्थीका लागि नेपाल सरकारले बजेटको व्यवस्था लामो समयदेखि गर्दै आएको थियो । तर ०७९ बाट कक्षा ६ लाई पनि दिने कार्यक्रम सरकारले बजेटमा ल्याएको छ । शिक्षा विज्ञान तथा प्रविधि मन्त्रालय अन्तर्गतको शिक्षा तथा मानव श्रोत विकास केन्द्रबाट स्थानीय तहलाई दिवा खाजा कार्यक्रमको रकम ससर्त अनुदानका रूपमा निकासा आउने गरेको छ ।

दिवा खाजा व्यवस्थापनका लागि संघीय, प्रदेश, स्थानीय तह, विद्यालय अभिभावक लगायत सबै पक्षको समन्वय र सहयोग आवश्यक पर्छ । यसका लागि विद्यालय दिवा खाजा व्यवस्थापन सहयोगी पुस्तिका २०७७ ले प्रतिदिन आवश्यक पोषण युक्त तत्व भएका खानेकुरा व्यवस्था गर्नुपर्ने उल्लेख छ । यसमा क्यालोरी, प्रोटिन, बोसो, आयोडिन, आइरन, जिंक र भिटामिन ए गरी सात प्रकारका पोषणयुक्त तत्वको मात्रा मिलाउनुु पर्ने उल्लेख छ ।

६ किसिमका मेनुु समेत तयार पारेर कुन–कुन अन्न फलफूल, तेल प्रयोग गर्ने र त्यसको कति मात्रा प्रयोग गर्ने भन्ने स्पष्ट व्यवस्था गरिएको छ । पहिले विश्व खाद्य कार्यक्रममा विद्यालयमा काम गरेबापत केही खाने सामग्री उपलब्ध गराउने गरेको थियो । नेपाल सरकारले पनि दिवा खाजा कार्यक्रम लागू गरेको धेरै वर्ष भइसकेको छ । आव ०६५/६६ बाट देशभर यो लागू भएको हो ।

सहयोगी पुस्तिकामा यो कार्यक्रम कसरी सञ्चालन गर्ने भन्ने स्पष्ट व्यवस्था गरिएको हो । जसमा नगद दिन पाइने व्यवस्था कतै गरिएको देखिँदैन । तर, हिमाली जिल्ला हुम्लाका अधिकांश विद्यालयमा कार्यक्रमको लक्ष्य र उद्देश्य विपरीत यो कार्यक्रम सञ्चालन हुँदै आएको छ । दिवा खाजा कार्यक्रमले आफ्नो मापदण्ड बनाएर विद्यार्थीलाई खाजा खुवाउनुु पर्ने हुन्छ । जसमा पौष्टिक हिसाबले पनि हरेक क्यालोरी मिलाउनु पर्ने हुन्छ । तर जिल्लाका अधिकांस विद्यालयहरूले विदार्थीलाई सो रकम अनुसारको खाजा नखुवाएर विद्यार्थीको सो दिवा खाजा रकम नीजि शिक्षकलाई तलव खुवाउने चलन रहेको छ ।

सो विषयमा सिमकोट गाउँपालिका शिक्षा शाखाका प्रमुख कृष्ण प्रसाद आचार्यलाई बुझ्दा यो प्रक्रिया शिक्षा ऐन नियमावली विपरित भएको बताउनु भएको छ । उहाँले भन्नु भयो, अव त्यस्तो प्रक्रिया हो भने सम्वन्धित विद्यालयहरूलाई समन्वय गरि यो समस्याको अन्त्य गर्ने बताउनु भएको छ ।

नन्द सिंह