महिनावारीका समयमा विद्यालय जान नहुने कुसंस्कारका कारण छात्राहरूको पढाइ प्रभावित

 

दार्चुलाको लेकम क्षेत्रमा छात्राहरू महिनावारी भएको बेला विद्यालय जानबाट वञ्चित हुने गरेका छन् । सुदूरपश्चिममा रहेको छाउपडी कुप्रथाको कारण छात्राहरू महिनावारी भएको बेलामा विद्यालय जानबाट वञ्चित हुने गरेका हुन् ।

घर परिवारको रुढिवादी सोच र चेतनाको अभावका कारण छात्राहरू विद्यालय जानबाट वञ्चित हुने गरेका हुन् ।

दार्चुलाको उकु, लाली, खरकडा, डाडाकोट हुनैनाथलगायतका गाविसमा इन्सेकले गरेको अनुगमनको क्रममा विद्यार्थीहरू महिनावारी भएको बेला विद्यालय नजाने गरेको पाइएको हो ।

'घरमा बावुआमाले नै महिनावारी भएको बेला विद्यालय जान नहुने भन्नुहुन्छ ।'-गल्लाकेदार मावि खरकडाका कक्षा ८ मा अध्ययनरत छात्रा गीता गिरीले भनिन् । 'विद्यालय जाँदा विद्या नष्ट हुन्छ । सरस्वतीको मन्दिरमा जानु हुँदैन भनेर घरबाट विद्यालय जान रोक लगाइन्छ । जबरजस्ती घर गए अभिभावकले कुटपिट गर्नुहुन्छ ।'-उनले भनिन् ।

अर्की विद्यार्थी महेश्वरी ठगुन्नाका अनुसार महिनावारी भएको बेला घरमासमेत भाँडाकुँडा छुन नदिने तथा घर परिवारभन्दा टाढा राख्ने चलन छ । 'महिनावारी भएका केटीहरूलाई ६ दिनसम्म केही पनि छुन दिँदैनन् ।'-उनले भनिन्-'त्यसपछि मात्र भाँडाकुँडा र घर परिवारका मान्छेसँग नजिक हुन पाइन्छ ।'

कक्षा १० मा अध्ययनरत सीता ओझाका अनुसार महिनावारी भएको बेला आफूहरूले नै भैँसीको दुध दुहुने गरेको भएपनि खान भने पार्इँदैन । महिनावारी भएको बेला छुँदा केही हुँदैन विद्यालय जान दिनुस भन्दा पनि घर परिवारले विद्यालय जानबाट रोक लगाउने गरेको उनले सुनाइन् ।

घरपरिवारबाटै रोक लगाएपछि विद्यालयको पठनपाठन अवरूद्धसमेत हुने गरेको छ । 'महिनामा आठ दिन महिनावारी भएको बेला पढ्न पाएका छैनौँ ।'-देवकी कुँवरले भनिन्-' एक वर्षमा हामीहरूको आधा कोर्ष घरमै रहेर बित्छ । जबरजस्ती विद्यालय आएपनि विद्यालयमा छात्रा शौचालय र प्याडसमेत नहुँदा ठूलो समस्यामा परेका छौँ ।'

गल्ला केदार मावि खरकडाका प्रधानाध्यापक दामोदर पन्तले अझै पनि चेतना अभावका कारण छात्राहरूका आमा बुवाले महिनावारी भएको बेला विद्यार्थीलाई विद्यालय नपठाउने गरेको बताए ।

'हामीले पटक विद्यालय आउन भन्ने गरेका छौँ ।'-उनले भने-'तर, छात्राहरू आफँ देउता लाग्ने डरले आउँदैनन् ।'

'अझै पनि ग्रामीण भेगमा चेतना अभावका कारण महिनावारी हुँदा विद्यालय नजाने, देउता लाग्छ भन्ने डर कायमै छ ।'-सामाजिक कार्यकर्ता चन्द्रा ओझाले भनिन्-'पहिलेको अवस्थालाई परिवर्तन गर्न समस्या छ । सुत्केरी र महिनावारी हुँदा पोषिलो चिज खानु त कहाँ हो - छुन समेत पाईँदैन ।'

कृष्ण मावि लालीका प्राचार्य किशनदत्त जोशीका अनुसार छात्राहरू विद्यालय नआउँदा पढाइ प्रभावित हुने गरेको छ । 'यस क्षेत्रका छात्राहरूका पढाइ नियमित गराउन यहाँका अभिभावकका लागि चेतनामूलक कार्यक्रम गर्नुपर्ने आवश्यकता छ ।'-उनले भने ।

छाउपडी प्रथा उन्मुलन गर्न बनेको 'छाउपडी प्रथा उन्मुलन निर्देशिका-२०६४' कार्यान्वयन प्रभावकारी नहुँदा अझै ग्रामीण भेगमा यो प्रथा कायमै रहेको हो ।


नरेन्द्रसिंह कार्की