बाल विवाहको पीडा भोग्दै कालिका !

तातोपानी गाउँपालिका–२ गोबथाडाकी २४ वर्षीया कालिका डाँगीले विवाह गरेको १० वर्ष भयो । साथीको लहलहैमा लागेर उनले १४ वर्षको कलिलै उमेरमा भागी बिहे गरेको बताइन् ।

अहिले उनी तीन सन्तानकी आमा बनेकी छन् । बिहे गरेको दुई वर्ष अर्थात १६ वर्षको उमेरमै उनले पहिलो सन्तानका रूपमा छोरी जन्माइन् ।

अहिले कालिकासँग आठ, पाँच र एक वर्षकी छोरी छन् । २४ वर्षमै तीन सन्तानको आमा बनेकी कालिकाको बिहेपछि पढाइ त रोकियो नै, स्वाथ्यमा समेत असर पुगेको छ । उनी भन्छिन्–‘सानैमा बिहे गरेर बन्धनमा परियो, अहिले पीडाले थलिएकी छु ।’

तीन सन्तानले मात्र पुगेको छैन, छोरा जन्माउनै पर्ने पारिवारिक दबाब उनी माथि छ । जसका कारण उनको मानसिक अवस्था कमजोर बन्दै गएको छ ।

‘हामी महिलाले सधैँ अर्काकै चाहाना पूरा गर्नुपर्ने ? मर्न लागे पनि कसैलाई वास्ता छैन । जिन्दगी मेरा लागि बोझ भइसक्यो ।’–उनले दुखेसो पोखिन् ।

बिहेपछि कालिकाका पति कृष्ण डाँगीको पढाइमा पनि पूर्णविराम लाग्यो । उनलाई बालबच्चा हुर्काउनै समस्या छ । पति पाटनमा भेडा चराउने गर्छन् । कालिकालाई तीन छोरी लिएर घर धान्न मुस्किल छ ।

सरकारी सेवाबाट वञ्चित
बालविवाह गरेकै कारण कालिकाको विवाह दर्ता भएको छैन । विवाह दर्ता नभएकै कारण नागरिकता समेत बन्न पाएन ।

नागरिकता नपाएपछि झण्डै आठ वर्षसम्म उनले महिलाले पाउने सरकारी सुविधाबाट समेत वञ्चित हुनुपर्‍यो ।

नागरिकता नहुँदा उनकी जेठी छोरी पुष्पा र माइली छोरी कविताको समयमै जन्म दर्ता समेत बनेन । छोरीको जन्मदर्ता नहुँदा सरकारले कर्णालीका बालबालिकालाई दिँदै आएको बालपोषण भत्ताबाट समेत दुवै छोरी वञ्चित भएको कालिकाको गुनासो छ ।

बढ्दै किशोरी आमा
हतारमा बिहे गर्ने र उमेर नपुगी बच्चा जन्माउनको सङ्ख्या जुम्लामा बढेको छ ।  तातोपानी गाउँपालिका–६ हियाँखोला बस्तीमा एक दर्जन बढी विवाहिता किशोरी छन् ।

एक अध्ययन अनुसार तातोपानीको–४ हाँकु जिल्लाकै बढी बालविवाह हुने ठाँउ हो । वडाध्यक्ष धीरज जैसीले बालविवाह गर्नेलाई सरकारी सेवाबाट वञ्चित गराउनुका साथै न्यूनीकरणका कार्यक्रम सञ्चालन गरिरहेको बताए ।


मानदत्त रावल