समाचारहरू

जुम्लाका अधिकांश दुर्गम क्षेत्रमा प्रसुति गृह नहुँदा गर्भवती महिलालाई घरमै सुत्केरी गराउन बाध्य भएका छन् । गाउँमा महिला स्वास्थ्य स्वयमसेविका र सुँडेनीको भरमा सुत्केरी हुने गरेका छन् ।

गुठिचौर, पातारासी, तिला, कनकासुन्दरी तातोपानी, सिंजा गाउँपालिकाका दुर्गम गाउँबस्तीका महिलाले सहजै प्रसूति सेवा पाउन सकेका छैनन् । कनकासुन्दरी गाउँपालिका–४, लेकपुर गाउँकी देबु बुढा गत वर्ष घरमै सुत्केरी हुनुभयो । बर्थिङ सेन्टर पुग्न तीन घण्टाको पैदल जानुपर्ने भएकोले उहाँसँग घरमै सुत्केरी हुनुको विकल्प थिएन । घरमा सुत्केरी हुँदा साल अड्कियो । उहाँलाई बर्थिङ सेन्टरसम्म बोकेर साल निकालिएको थियो । गर्भवतीलाई नियमित चेकजाँच गराउने र अनिवार्य सुत्केरी स्वास्थ्य संस्थामै गराउनुपर्ने सरकारी मान्यता भए पनि दुगर्मका बस्तीमा लागु हुन सकेको छैन । सोही गाउँकी पानसा बुढालाई दुई वर्षअघि सुत्केरी व्यथाले च्याप्यो । डोकोमा बोकेर लैजाँदा बाटोमै सुत्केरी हुन सक्ने देखिएपछि परिवारले पनि घरमै सुत्केरी हुन दिए । उहाँको पनि सालनाल निस्केन । उहाँको गाउँदेखि बर्थिङ सेन्टर पुग्न तीन घण्टा लाग्छ । उहाँहरू जस्तै दुर्गम गाउँका अधिकांश गर्भवति महिला प्रसुति सेवा नपाएर गाउँ घरमै सुत्केरी हुने गरेका छन् ।

कनकासुन्दरी गाउँपालिका स्वास्थ्य शाखाका अनुसार लेकपुर गाउँबाट मात्रै बर्सेनि २० देखि २२ जना महिलाहरू सुत्केरी हुने गरेका छन् । तीमध्ये अधिकांश गर्भवती घरमै सुत्केरी हुने गरेका छन् । 'पायक पर्ने स्वास्थ्य संस्थामा प्रसूति सेवा छैन । टाढा स्थापना भएका बर्थिङ सेन्टरको अवस्था समेत बुझ्न पाइरहेका छैनौँ । हामी त जोखिम हिसाबले सुत्केरी भइरहेको छौँ', पानसाले भन्नुभयो । गाउँपालिकामा एम्बुलेन्स पनि छ । तर गाउँमा सडक नजोडिएकोले एम्बुलेन्स जाँदैन । सुत्केरी, बिरामी बोक्ने राम्रो स्ट्रेचर समेत छैन । हिउँदको चिसो समयमा सबै पुरुषहरू व्यापारको शिलशिलामा बाहिर जिल्लातिर गएकाले महिला निकै जोखिमका साथ सुत्केरी भइरहेका हुन्छन् ।

हिउँदमा घरमा सुत्केरी हुन नसक्ने अवस्थामा महिलाले मात्रै बोकेर गर्भवती सुत्केरी गराउन स्वास्थ्य संस्थामा लैजान सक्दैनन् । स्थानीय पार्वती बुढाले भन्नुभयो, ‘व्यवहारमा सेवा नपाएर बिरामी सुत्केरीहरू गाउँमै छटपटाइरहेका छन् ।’

सरकारले घरमा सुत्केरी हुने दर शून्यमा झार्ने अभियान अनुसार नियमित चार पटक गर्भजाँच गर्नुपर्ने र त्यो वापत् ८ सय रुपियाँ समेत दिने व्यवस्था गरेको छ । सुत्केरी स्वास्थ्य संस्थामा गराए बापत् ३ हजार रुपियाँ यातायात खर्च स्वरुप पाउने प्रावधान पनि छ । तर लेकपुर गाउँका गर्भवती महिलाले नियमित गर्भजाँच गर्न र स्वास्थ्य संस्थामा सुत्केरी हुन पाइरहेका छैनन् । सरकारबाट पाउनुपर्ने सबै सेवाबाट उनीहरू वञ्चित भइरहेका छन् । नियमित काममा खटिरहनु पर्ने, अपरिपक्क उमेरमा विवाह गर्ने, सानै उमेरमै बच्चा जन्माउने दुर्गममा भइरहन्छन् । सानै उमेरमा विवाह गर्दा स्वास्थ्य समस्या देखा पर्छ । त्यो भन्दा खतरा आमा र बच्चाको अवस्था निकै जोखिममा हुने गरेको छ ।

स्वास्थ्य शाखा सह-संयोजक छाया घर्तीले लेकपुर गाउँमा बर्थिङ सेन्टरको आवश्यकता भएको बताउनु भयो । उहाँले भन्नुभयो, 'स्थानीय तहले गर्भवतीका लागि एम्बुलेन्स सेवा दिइरहेको छ । पालिकाभित्र पाँच ओटा बर्थिङ सेन्टर छन् । तर लेकपुर गाउँका महिला सबै सेवाबाट वञ्चित नै छन् ।'

कनकासुन्दरी गाउँपालिकाका अध्यक्ष दामोदर आचार्यका अनुसार त्यो लेकपुर गाउँमा कच्ची सडक पुगेको छ । सडक स्तरवृद्धि गरी नियमित रूपमा एम्बुलेन्स सवारी साधन सञ्चालन गर्ने उहाले बताउनु भयो । लेकपुर गाउँका गभर्वती महिला सहजै प्रसुति गृहमै आउन सक्ने वातावरण सिर्जना गर्ने उहाँले प्रतिबद्ध व्यक्त गर्नुभयो ।

मानदत्त रावल