छात्रामैत्री शौचालय नहुँदा छात्राहरु महिनाको चार/पाँच दिन अनुपस्थित

  ०७३ माघ २५ गते

बाजुराको त्रिशक्ति उच्च माविमा शौचालय व्यवस्थित नहुँदा र छाउपडी कूप्रथाका कारण महिनावारीको समयमा छात्राहरू हरेक महिना चार/पाँच दिन गयल हुने गरेका छन् ।

महिनावारी भएको समयमा विद्यालयमा प्याड व्यवस्थापन र शौचालयमा पानीको व्यवस्था नहुँदा गहल हुनुपर्ने बाध्यता रहेको त्रिशक्ति उच्च मावि कक्षा दशमा अध्ययनरत छात्रा माया रावलले बताइन् ।

'महिनावारी भएको सात दिनसम्म घरमै अलग्गै बस्नु पर्ने समस्या त छँदैछ । विद्यालयमा पानी र प्याड व्यवस्थापन नहँदा पढाइसमेत छाड्न बाध्य छौँ ।'-उनले भनिन् ।

कक्षा १० मा अध्ययनरत नीरा बडुको चिन्ता पनि उस्तै छ । उनले भनिन्-'शौचालय भएपनि पानी छैन । छात्राहरूका लागि अलग्गै शौचालय छैन । अनि घरैमा बस्नुको विकल्प अरु के छ त ?'

कक्षा १० मा अध्ययनरत सरीता बानियाले विद्यालयमा शौचालय र अन्य व्यवस्थापन नभएका कारण विद्यालय जान मन नलाग्ने गरेको बताइन् ।

त्रिशक्ति उमाविमा ३ सय ५७ जना छात्राहरू रहेका छन् । ति मध्ये १ सय भन्दा बढी छात्राहरूको महिनावारी हुने गरेको विद्यालयले जनाएको छ । विद्यालयमा छात्रा शौचालय नहुँदा महिनावारी भएका छात्राहरूको उपस्थिति अनियमित हुने गरेको शिक्षिका सत्यकुमारी थापाले बताइन् । उनले भनिन्-'शौचालय भएपनि पानी अभाव र व्यवस्थापनका कारण प्रयोगविहीन छन् ।'

त्यस्तै उत्तरी क्षेत्रको कोल्टिमा रहेको जनप्रकाश उच्च माविमा पनि छात्रमैत्री शौचालय नहुँदा महिनावारी भएको बेला छात्राहरू विद्यालयमा आउने गरेका छैनन् । 'विद्यालयमा बनेका शौचालय प्रयोगविहीन छन्, महिनावारी भएको बेला उनीहरूलाई अप्ठ्यारो हुने भएकाले विद्यालयमा उपस्थित हुँदैनन् ।'-विद्यालयकी शिक्षिका सगुन्तला भुर्तेलले भनिन् ।

कक्षा १० मा अध्यनरत सन्तोषी रोकायाले भनिन्-'महिनावारी भयाका बेला ६ दिनसम्म विद्यालय आउँदैनौँ । त्यो बेला खुन धेरै बग्दो छ । समस्या हुने र व्यवस्थापन गर्ने कुनै सरसामान नभएका कारण बाध्य भएर महिनामा ६ दिन विद्यालय आउँदैनौँ ।'

'हामी सबै विद्यार्थी जैतुनबारीमा गएर खुल्ला ठाँउमा शौच गर्ने गरेका छौँ । प्याड व्यवस्थापनको कुरा त छाडौँ, शौचालयसमेत छैन ।'- जनप्रकाश उच्च माविमा अध्यनरत कल्पना बिकले भनिन् ।

जिल्ला शिक्षा कार्यलय बाजुराको तथ्याङ्कमा भने जनप्रकाश उच्च माविमा छात्रा शौचालय सञ्चालनमा रहेको अभिलेख छ । 'दुईवटा छात्रा शौचालय निर्माणका लागि जिल्ला शिक्षा कार्यलय बाजुराबाट रकम निकासा भइसकेको छ ।'-जिल्ला शिक्षा कार्यालयले जनायो । ३ लाख ५० हजार एक पटक र २ लाख ५० हजार अर्को पटक गरी दुईवटा शौचालयका लागि रकम निकासा गरिएको शिक्षा कार्यलयको तथ्याङ्कमा छ ।

प्रत्येक वर्षछात्रा शौचालय निर्माण भइरहेको भएपनि पानी अभाव र व्यवस्थापनका कारण प्रयोग विहीन बन्दै आएको जिल्ला शिक्षा कार्यलय बाजुराका विद्यालय निरीक्षक धर्मराज जोशीले बताए । 'विद्यालयमा शौचालय निर्माण भएका छन् । तर, प्रयोगविहीन छन् । अन्य शौचालय त सञ्चालनमा छैनन्, छात्रा शौचालय त टाढाको विषय हो ।'-भगवती माविका शिक्षक डम्मर सिंहले बताए ।

आर्थिक वर्ष ०७०/०७१ मा २ लाख ५० हजार रुपियाँका दरले १६ विद्यालयमा १६ वटा छात्रा शौचालाय निर्माणका लागि रकम निकासा भएको थियो । त्यस्तै ०७१/०७२ मा ४ लाख रुपियाँका दरले ४५ वटा विद्यालयमा ४५ वटा छात्रा शौचालय र ०७२/०७३ मा ४ लाख रुपियाँका दरले सात वटा छात्रा शौचालयका लागि जिल्ला शिक्षा कार्यालयबाट बजेट निकासा भएको देखिन्छ । ६८ वटा विद्यालयमा छात्रा शौचालय बनेको तथ्याङ्क छ । तर, विद्यालयमा बनाइएका शौचालयसमेत प्रयोगविहीन छन् । भगवती मावि, सिगाडा मावि, शारदा मावि, त्रिभुवनेश्वरी उमावि, काँडा उमाविमा छात्रामैत्री शौचालय निर्माण भएका छन् । तर, यहाँका शौचालय प्रयोगविहीन अवस्थामा रहेको सम्बन्धित विद्यालयका छात्राहरूले गुनासो गरेका छन् ।

विद्यालयमा छात्राहरूको नियमित सहभागिता गराउनको लागि छात्रामैत्री शौचालय निर्माण र व्यवस्थापन गर्नका लागि सरकारी तथा गैरसरकारी संस्थाले बजेट खर्चेको भएपनि व्यवस्थापन पक्ष फितलो भएका कारण कार्यक्रम असफल बनेको महिला अधिकार मञ्चकी अध्यक्ष रूखमणि शाहले बताइन् ।


पदम सिंह