समाचारहरू

उत्तरगया गाउँपालिकामा विद्यालय भवन नहुँदा स्थानीय बालबालिकाहरूलाई पढ्नमा समस्या भएको छ ।

वर्षे बिदा सकेर रसुवाको हिमाली क्षेत्रमा विद्यालय खुल्दा आठ वर्ष अघि ध्वस्त भएको उत्तरगया गाउँपालिका-१ को गोगने गाउँको विद्यालय अहिलेसम्म निर्माण हुन सकेको छैन । पुरानै ठाउँमा जोखिम बढेको कारणले विद्यालय नबनेको स्थानीय पर्मा लामाले बताउनु भयो । जसको कारण त्यहाँका बालबालिकाहरू विद्यालय नजिक नभएको कारण पढ्नमा समस्या भएको स्थानीय लामाले उल्लेख गर्नुभयो ।

भूकम्पले ध्वस्त कालिका गाउँपालिका-१ को अनन्त स्मृति प्रावि अझै सञ्चालनमा आएको छैन । विद्यालय भवन पुननिर्माण हुन नसक्दा विद्यार्थीहरूलाई पढ्न समस्या भएको छ । कति बेला भवन भत्किन्छ भनेर त्रासमा अध्ययन गर्नु परेको तिरु प्राविका विद्यार्थी सितार तामाङले बताउनु भयो । विनाशकारी भूकम्पपछि जोखिमयुक्त बस्तीमा परेकाले यी स्थानहरूमा विद्यालय निर्माण हुन नसकेको हो ।

टिनले बारेको अस्थायी सिकाइ केन्द्र पनि पानी चुहिने भएकोले विद्यार्थीहरूलाई पढाउन समस्या परेको उहाँले बताउनु भयो । भूगर्भविदले विद्यालय रहेको पूरै बस्ती जोखिममा रहेको भनेर प्रतिवेदन दिएपछि विद्यालय भवन निर्माण हुन नसकेको हो ।

उत्तरगया गाउँपालिका-५, खाल्टेमा रहेको विस्थापित क्याम्पमा ५ सय ६० जना बालबालिकाहरूलाई पढ्नको लागि विद्यालय छैन । त्यहाँका बालबालिकाहरू आधारभूत शिक्षा लिनका लागि घण्टौँ हिँडेर जानुपर्छ । विस्थापित बालबालिकाहरू नजिकै विद्यालय नहुँदा नुवाकोटको बिदुर नगरपालिका-१० स्थित रामचन्द्र आधारभूत विद्यालय, उत्तरगया आवासीय मावि, रसुवाको निलकण्ठ उमावि र ट्रिनिटी आवासीय विद्यालयमा पढ्न जाने गरेको विस्थापित क्याम्पका अगुवा छेजु लामाले जानकारी दिनुभयो । 'उत्तरगया गाउँपालिकाको कार्यालय छेवैमा रहेको क्याम्पमा विद्यालय निर्माण थालनी गर्ने कुरा भएपनि गफमै सिमित भयो', स्थानीय पर्मा लामाले बताउनु भयो ।

नेपालको संविधानले आवासको हक नागरिकको मौलिक हकका रुपमा समेटिए पनि भूकम्पका कारण विस्थापित २ सय ६९ परिवारको बस्ती स्थानान्तरणमा ढिलाई हुँदा अझैसम्म अस्थायी टहरामै बस्न बाध्य भएका छन् । विस्थापित समुदायका बालबालिकाहरू पढ्नका लागि विस्थापित क्याम्पदेखि घण्टौँ टाढा रहेको विद्यालय धाउनु परेको खाल्टे क्याम्पका विद्यार्थीहरूको गुनासो छ । आफ्ना बालबलिका विद्यालयबाट फर्केर छाप्रोमा नआएसम्म घरमा अभिभावक र आफूहरू पनि त्रासमै रहने अभिभावकहरू बताउँछन् ।

वर्षातमा खोला र पहिरो काटेर दिनभर हावाहुरी, वर्षातको भरी, अहिले चिसोमा कुनै पर्वाह नगरी त्रासमा हिँडेर विद्यालय जानुपर्छ भने रातपनि त्रिशूली नदिको छेउमा रहेको खाल्टे क्याम्पमा त्रासदिमै बित्छ । अहिले गर्मी र बाढीको त्रास छ भने चिसोमा टिनको छाप्रोबाट शितका थोपा झरेर सुत्न निकै कठिन छ ।

उत्तरगया गाउँपालिकाका हाकु र डाडागाउँका २ सय ६९ परिवार खाल्टे क्याम्पमा छन् । वरिपरि पनि अन्यत्रबाट बस्तीहरू स्थानान्तरण गरेर बसेका छन् तर गाउँ नजिकै विद्यालय छैन । खाल्टे क्याम्पका अगुवा लाक्पा तामाङ भन्नुभयो, 'झण्डै ६ सय विद्यार्थी विस्थापित क्याम्पमा छन् तर यहाँ विद्यालय अझै बनेन । बालबालिकाहरूको शिक्षाको र आवासको अधिकार पनि अझै सुरक्षित हुन सकेन ।'

विस्थापित क्याम्पका ज्येष्ठ नागरिक, महिला, बालबालिकाहरू अहिले गर्मीले कष्ठकर जीवन बिताउँछन् । विस्थापित क्याम्पका ज्येष्ठ नागरिक, बालबालिकाहरू अहिले माघको ठण्डीले कठिन भएको छ । उत्तरगया गाउँपालिका-५, खाल्टे स्थित क्याम्पका छेजु लामाले इन्सेक प्रतिनिधिसँग भन्नुभयो, 'न आवास न शिक्षा अधिकार सुरक्षित छ । अधिकारकर्मीहरूले हाम्रो आवाज सरकार समक्ष पुर्‍याइदिनु पर्‍यो ।'

विनाशकारी भूकम्पका आठ वर्ष बित्दा समेत विस्थापित बालबालिकाहरूका लागि विद्यालय स्थापना गर्ने सपना जस्तै भो । कतै विद्यालयमा विद्यार्थी भन्दा शिक्षकको सङ्ख्या बढी छ तर यहाँ विस्थापित बालबालिकालाई पढाउन विद्यालय छैन । स्थानीय बुटी तामाङले भन्नुभयो, 'विस्थापितको निजी आवास पुनर्निर्माण हुन नसक्दा विस्थापित समुदायको बस्ती स्थानान्तरण हुन सकेन ।' क्याम्पमा रहेका सयौँ विद्यार्थीहरू पढ्नको लागि विद्यालय छैन । 'सानो छाप्रोमा बसेर बिहान बेलुका कसरी गृहकार्य गर्ने उनिहरूको भविष्य अन्यौलमा छ', तामाङले भन्नुभयो ।

नेपालको संविधान २०७२ को भाग ३ अन्तर्गत मौलिक हकको धारा ३७ मा प्रत्येक नागरिकलाई उपयुक्त आवासको हक हुने उल्लेख छ । भाग ४ अन्तर्गत राज्यको निर्देशक सिद्धान्त र नीति उपदफा ‘ञ’ को ६ मा मुक्त कमैया कमलरी, हरूवा, चरुवा, हलिया भूमिहीन, सुकुम्वासी पहिचान गरी उचित बसोवासका लागि घडेरी, जीविकोपार्जनका लागि कृषि योग्य जमिनको व्यवस्था वा रोजगारीको व्यवस्था गर्दा पुर्नस्थापना गर्ने उल्लेख छ । विस्थापित शिक्षा, स्वास्थ्य जस्ता आधरभूत अधिकार रक्षाका लागि राज्यले ध्यान दिन नसकेको खाल्टे क्याम्पका अभिभावक पर्मा लामाले बताउनु भयो ।

हेमनाथ खतिवडा