किताबमा संसार खोज्दै कैदीबन्दी !

बलात्कार प्रयासको कसुरमा जिल्ला कारागारमा जेल सजाय भोग्दै आएका पदमनाथ दहालका आँखाहरू अचेल कुनै न कुनै किताबमा टाँसिइरहेका हुन्छन् ।

हिउँदको चिसो मौसममा अग्लो पर्खाल छिचोलेर कारागारको मैदानमा आइपुगेको पारिलो घाममा आङ् सेकाएर किताबमा डुब्नुको मज्जै बेग्लै ।

दहाल मात्रै कहाँ हो र ? कर्तव्य ज्यानको आरोपमा थुनामा रहेका रत्नबहादुर तामाङ, चिरन्जीवी अधिकारीलगायतका थुप्रै कैदी र बन्दीहरू आजकल कुनै न कुनै किताब वा पत्रपत्रिका पढिरहेका हुन्छन् ।

पछिल्लो समय विभिन्न कसुरमा जिल्ला कारागारमा कैद सजाय भोग्दै आएका कैदी र विभिन्न मुद्दामा पुर्पक्षका लागि कारागारमा रहेका वन्दीहरूमा अध्ययन गर्ने प्रवृत्ति बढ्दै गएको छ ।

विभिन्न सङ्घसंस्थाको सहयोगमा कारागारमा पुस्तकालय स्थापना गर्नुको साथै टेलिभिजन सेट उपलब्ध गराएपछि उनीहरूमा पुस्तक, पत्रपत्रिका पढ्ने र टेलिभिजन हेर्ने चाहना बढेको कारागारका प्रमुख विनोद अधिकारी बताउँछन् ।

उनीहरूले देशको राजनीतिसँगै विकास निर्माण, सामाजिक, आर्थिक, शैक्षिक, स्वास्थ्य, मनोरञ्जन लगायतका क्षेत्रमा भए गरेका परिवर्तन र प्रगतिका बारे बुझ्न उपलव्ध भएसम्मका पत्रपत्रिका पढ्ने र टेलिभिजन हेर्ने गरेको अधिकारीले बताए ।

जिल्ला प्रहरी कार्यालयमा रहेको पुस्तकालय र खाँदबारीमा रहेको जनसेवा सार्वजनिक पुस्तकालयले कारागारमा घुम्ती पुस्तकालयको व्यवस्था मिलाइदिएको छ ।

जेल जिवन विताइरहेकाहरूमा पनि केही नयाँ ज्ञान थपियोस र उनिहरूले पनि जान्ने मौका पाउन भनेर पुस्तक उपलब्ध गराइएको जनसेवा सार्वजनिक पुस्तकालयका अध्यक्ष ताराबहादुर बुढाथोकीले बताए । त्यस्तै कारागारकै लागि भनेर मनराम फाउण्डेशले केही पुस्तक उपलब्ध गराएको छ ।

कारागारमा पढ्ने र टेलिभिजन हेर्ने सुविधा भएसँगै कैदीवन्दीहरूमा पत्रपत्रिका तथा किताब पढ्ने बानीको विकास भएको कारागारका जेलर विनोद अधिकारीले बताए ।

‘पहिले कितावहरू पनि खासै थिएनन्, त्यतिबेला भन्दा अहिले किताब धेरै छन् ।’–अधिकारी भन्छन्–‘पत्रपत्रिका र किताब धेरै भएकाले पनि होला कैदीबन्दीहरूको पढ्ने बानी बढेको छ ।’

कारागारमै विभिन्न खालका किताब र पत्रपत्रिका पढ्ने व्यवस्था भएसँगै आफूलाई निकै खुशी लागेको कैदि चिरन्जीवी अधिकारीले बताए ।

नयाँ–नयाँ विषयवस्तुको अध्ययनले आपूmहरूलाई मानसिक तनाव कम हुने, जेल जीवननै बिताउँदै गर्दा पनि नयाँ कुरा सिक्न र जान्न पाईने भएकाले खुशी लागेको उनी बताउँछन् ।

किताबहरू पढ्दै जाँदा अन्य कैदीबन्दीमा समेत अध्ययनप्रतिको भोक जाग्दै जाने र विस्तारै पढ्ने बानीको विकास हुँदै आएको कैदीबन्दीहरू बताउँछन् ।

घुम्ती पुस्तकालयमा उनीहरूले पढ्न चाहेकै किताबहरू उपलव्ध गराइने र केही समयपछि ति पुस्तक जिल्ला प्रहरी कार्यालय र जनसेवा सार्वजनिक पुस्तकालयमा ल्याएर पुनःउनीहरूकै रोजाई अनुसारका किताबहरू कारागारमा पठाइने गरेको जिल्ला प्रहरी कार्यालयका डिएसपी श्यामकुमार सारू मगरले बताए ।

विभिन्न कसुरमा कारागार आइपुगेका कैदीबन्दीमा सकरात्मक सोंचको विकास गर्न र सजाय भोगेर समाजमै फर्किएर पुनः केही योगदान दिने उत्प्रेरणा र उर्जा जगाउन पुस्तक र पत्रपत्रिकाले सहयोग पु¥याउने कारागार अवलोकन गरेका जिल्ला समन्वय समितिका प्रमुख सुमन शाक्यले बताए ।


बाबुराम बास्तोला