अन्तरवार्ताहरू

मोहनचन्द्र अधिकारी

पहिलोपटक २०१५ सालमा भद्र अवज्ञा आन्दोलन गर्दा जेल पर्नुभएका मोहनचन्द्र अधिकारी नेपालको इतिहासमा सबैभन्दा लामो समय जेलमा राखिएका राजनीतिक नेताका रूपमा सुपरिचित हुनुहुन्छ । उहाँलाई कम्युनिष्ट पार्टीमा लागेर राज्यद्रोह गरेको आरोपमा लामो समय जेल राखिएकाले नेपाली नेल्सन मण्डेला पनि भन्ने गरिन्छ । २०११ सालमा नै कम्युनिष्ट पार्टीको सदस्यता लिनुभएका अधिकारीलाई आइए पहिलो वर्षमा पढ्दै गर्दा भद्र अवज्ञा आन्दोलनमा लागेका कारण २०१५ सालमा प्रहरीले गिरफ्तार गरी नख्खु जेल चलान गर्‍यो । प्रजातान्त्रिकरणका लागि भद्र अवज्ञा आन्दोलनमा लागेका बेला अधिकारी, भुपी शेरचन, पिवि मल्ललगायतलाई नख्खु जेल लगिएको थियो । त्यहाँ १५ दिन जति राखेर निशर्त छाडिदिएको अधिकारीले बताउनु भयो । गिरप्mतार गर्ने क्रममा र प्रहरी नियन्त्रणमा जति यातना दिन्थ्यो दिन्थ्यो । जेल पुर्‍याएपछि भने यातना दिएको थिएन । यो २०१५ सालको कुरा हो । उतिबेलाको कुराले अधिकारीलाई उही समयमा पुर्‍यायो । टाउको छाम्नुभयो र भन्नु भयो–‘मलाई यहाँ लाठी प्रहार गरी रगतपच्छे भएको थियो । मेरो मफलर रगतले पुरै भिजेको थियो । यो मेरो जिन्दगीको पहिलो जेल यात्रा हो । जेल बसाई हो ।’

२०२८ सालमा झापा आन्दोलन सुरू भयो । त्यसलगत्तै २०३० साल असोज २३ गते मङ्गलबार अधिकारी र केपी ओली रौतहटबाट गिरफ्तार हुनु भयो । पार्टी कामको सिलसिलामा मोहनचन्द्र अधिकारी विराटनगरको रानी हुँदै रौतहट जानुभएको थियो । मोहनचन्द्रले ती दिन सम्झिँदै भन्नु भयो‘‘इनवारीमा शिवमङ्गल तलवार नाम भएका प्रधानपञ्चको घरमा ओलीजी बस्नुहुने रहेछ । उहाँ मभन्दा अघि नै रौतहट जानु भएको थियो । त्यहाँको चाँजोपाँजो माधव नेपालले मिलाउनु भएको थियो । म एउटा भूमिहीन किसानकोमा बसेको थिएँ । म बसेको ठाउँमा ओलीजी आउनुभयो ।’ ओलीजीले तुलसीलाल अमात्यको कुन बाटो र पुष्पलाल श्रेष्ठको मूलबाटो किताब बोकौँ भन्नुभएको थियो तर अधिकारीले अहिले नबोकौँ भन्नुभयो । ‘यो कुरा ओलीले मान्नु भएन ।’–अधिकारीले भन्नु भयो । त्यतिबेला टिएल र पिएलका पुस्तक प्रतिबन्धित थिए । पछि तिनै किताबसहित हामीलाई प्रहरीले गिरफ्तार गर्‍यो ।

‘गिरफ्तारीमा परेपछि ५७ दिन थुनामा राख्यो । मलाई र केपी ओलीलाई वीरगंज ल्याउने क्रममा तत्कालिन सिडिओ चन्द्रिकानन्द खरेलले गोली हान्न आदेश समेत दिएका थिए । त्यहाँका सव–इन्स्पेक्टर मोहनप्रसाद अधिकारीले १३ दिने दाजुभाइलाई म गोली ठोक्दिन भनेपछि त्यो काल त्यतै टर्‍यो ।’–अधिकारीले भन्नु भयो । मोहनचन्द्र र केपी ओलीलाई विभिन्न जेल सरुवा गर्दै साढे २ वर्ष केन्द्रीय कारगारको गोलघरमा समेत राखे । उहाँलाई काठमाडौँ ल्याएपछि सेन्टर जेलभित्रको गोलघरमा राख्यो । त्यो गोलघरमा बाहिरबाट मारी दिउँ भनेर तर्साउने गर्थे । गोलघरमा मानसिक यातना व्यापक हुन्थ्यो । प्रहरीले मानसिक यातना दिन्थे भने कारागारभित्रका चौकीदार, नाइके, भाइनाइकेले भनेको नमानेको भन्दै कुटपिट गर्थे । राजनीतिक मुद्दामा जेल परेका मोहनचन्द्रलाई ज्यानमारा मुद्दामा २० वर्ष र केपी ओलीलाई ज्यानमार्ने उद्योगमा मुद्दा चगाएर १० वर्ष जेल चलान गरिएको थियो ।

पहिलो दिन रौतहटको कोपुवा थानामा राख्यो । त्यहाँ सोधपुछ गर्‍यो । कुटपिट सुरु भयो । दोस्रो दिन रौतहटको सदरमुकाम गौर ल्यायो । गौरमा पहिला सिडिओलाई बुझायो । चन्द्रिकानन्द खरेल भन्ने सिडिओ थिए । त्यो समयको सबैभन्दा बर्बर प्रशासक । तानाशाही व्यवस्थाका तानाशाही प्रशासक । उनले ७० दिनसम्म जिल्ला प्रहरी कार्यालय मै राखे । सोधपुछ केरकार आँफै गर्थे । बेहिसाब कुटपिट गर्थे । उनले नकुटेको मेरो शरीरको कुनै अङ्ग छैन ।

रौतहटबाट वीरगंज लग्यो । प्रहरीले हतकडी लगाइदिएका थिए । पहिलो दिन साधारण कैदीसँग राख्यो । दोस्रो दिनदेखि राजनीतिक बन्दीसँग राख्यो । वीरगञ्जमा पनि धेरै दिन राखेन । काठमाडौं ल्यायो । सुरुमा मलाई सेन्टर जेल राख्यो । ओलीलाई भद्रगोल जेल राख्यो । यसै समयमा झापाका कम्युनिष्टहरूलाई पनि समातेर काठमाडौँका जेलमा ल्याउने क्रम चल्यो । झापाबाट गिरफ्तार गरेर ल्याएका साथीहरू नरेश खरेल, दुर्गाप्रसाद अधिकारी (ठूलो) दुर्गाप्रसाद अधिकारी (सानो), घनेन्द्र बस्नेत, नारद वाग्ले, छवि राजवंशी, मङ्गल सतार थिए । दोस्रो दिनदेखि जेलभित्रको गोलघरमा राख्यो । म खासै कसैसँग बोल्दैन थिएँ ।  जेल सरुवा गरिरहन्थ्यो । मलाई तराई पहाडका धेरै जिल्ला पुर्‍यायो । पाल्पाको तानसेनदेखि तराईको सिराहसम्म जेल सरुवा भए । २०३३ सालमा नख्खु जेलबाट साथीहरू भागेपछि हामीलाई हत्कडी र नेल लगाइदियो । यस्तैमा हाम्रो लामो समय बित्यो । म १७ वर्ष जेलमा परेँ । बहुदल आउनु भन्दा पहिला नै मलाई छाडिदिए । २०४६ साल पुस १४ गते राजा वीरेन्द्रको जन्मोत्सवमा छाड्ने भने । तर, मैले मानिनँ । मैले नमानेकाले मलाई पुस १९ गते छाडिदिए । १७ वर्ष जेल बसेका हुँ । म भन्दा पहिला ओली, राधाकृष्ण मैनाली र मोदनाथ प्रश्रित छुटेका हुन् ।

मोहनचन्द्रले १६ वर्ष ९ महिना तराईका पाँच र पहाडका पाँच ओटा जेलमा बिताउनु भयो । उहाँको जीवनका उर्जामय समय कालकोठरीमा नै बिताउनु पर्‍यो । युवा अवस्थाले खुल्ला आकाशमुनीको वातावरण नै देख्न, बुझ्न र हेर्न पाएन । केवल पायो त कालकोठरीको अनुभव गर्न । कालकोठरी व्यहोेर्न र दैनिक आएको मृत्युसँग पौँठेजोरी खेल्न तथा काललाई लखेट्न । (कुराकानीमा आधारित)

(प्राचीको  १०६-१०७ अङ्कबाट)

प्राचीको अङ्क १०६-१०७ पढ्न यहाँ क्लीक गर्नुहोला