फिचरहरू

लाठ्ठी बिना आफ्नै शरीर उभिन्न । लडेर खुट्टा नचल्ने भएपछि ७२ वर्षीय टीका बहादुर रायमाझीको जीवन ६ वर्षदेखि अप्ठ्यारो बनिरहेको छ । उहाँ वैशाख ८ गते घरमै हुनुहुन्थ्यो । तलबाट आगो दन्किएर आयो । उहाँसँग दगुर्ने उपाय थिएन । घर जल्न थाल्यो । रायमाझी आगोले ज्यान नै जोखिममा परेपछि सबै छोडेर बारीमा पल्टिनुभयो । रायमाझीले भन्नुभयो, ‘अन्यत्र जान नसक्ने भएकाले टहरोमा बसेको छु । धागो निकाल्न पाइएन लालपुर्जादेखि भत्ता पाउने कागजपत्र र सम्पत्ति खरानी बन्यो । आगोको पीडामाथि वर्षातको सास्ती खेप्न नपरे हुन्थ्यो ।’

हस्तिचौरकै चन्द्र बहादुर कुवँरको घरगोठ जल्यो । व्यावसायिक रूपमा कुटानीपिसानी मिल र बाख्रा पालन गर्नुभएको थियो । तर, आगोले क्षणभरमा मिल र नौ ओटा बाख्रा खरानी बनायो । उहाँले पाँच वर्षअघि १४ लाख खर्चेर घर बनाउनुभएको थियो । एक महिना अघि कान्छा छोराको बिहे भएकाले गहनाहरू पनि प्रसस्तै थिए । जङ्गलको आगो बस्तीमा पसेपछि इस्मा गाउँपालिका-२, सिदुङ्खाका १६ घर परिवारको बिचल्ली भएको छ । सोही गाउँका घन बहादुुर कुवँरको घरगोठ, पसल र पशुचौपाय नष्ट भए ।

तिव्र गतिको हावा र चर्को गर्मीका कारण आगोले बस्ती सखाप बनाएको छ । पीडित परिवार छिमेकी र त्रिपालका बास बसेका छन् । तर, मन बेचैन बनिरहेको छ । उनीहरूलाई सम्पत्ति सकिएको पीडामाथि राम्रो ओतको पिरलो परेको छ । अझै पीडा बल्झि रहेकाले आगोले ध्वस्त घर सफा गर्ने पीडित परिवारसँग हिम्मत पलाएको छैन । तर, वर्षात भए अर्को दुर्दशा सुरु हुने भएकाले घर पनि छिटोभन्दा छिटो चाहिएको पीडित कुवँरले गुनासो गर्नुभयो । ‘सरकारले दिने सहयोगले घर सफा गर्न नै पुग्दैन । आफ्नो सम्पत्ति खरानी बन्यो । अस्थायी पालभन्दा स्थायी घर चाहिएको छ’, कुवँरले भन्नुभयो ।

इस्मा गाउँपालिका-४, कोटकोटेरीका सुरेन्द्रलाल विकको पनि फेन्सी र किराना पसलसहितको घर जल्यो । अहिले छिमेकीको घरमा विकको परिवार बसेका छन् । परिस्थितीले हिँजो किराना बेच्ने सुरेन्द्रलाई आज दातासँग दाल, चामल थाप्ने बनाएको छ । आगोलागीबाट बढी प्रभावित जिल्लाको इस्मा गाउँपालिकाका तीन ठाउँका आगलागीबाट पीडितको माग तत्काल स्थायी आवासको रहेको छ । इस्मा गाउँपालिकाले पीडितको तत्काल स्थायी आवास निर्माण गर्न प्रति परिवार १ लाख रुपियाँ दिने भएको छ ।

इस्मा गाउँ कार्यपालिकाको वैशाख १२ गते बसेको बैठकले पूर्ण रूपमा घर जलेका परिवारलाई तत्काल स्थानीय तहले १ लाख रुपियाँ दिने र तीनै सरकारसँग साझेदारी मार्फत ४ लाख रुपियाँ उपलब्ध गराउने निर्णय गरेको इस्मा गाउँपालिकाका अध्यक्ष भगतसिंह खड्काले जानकारी दिनुभयो । उहाँले आगलागीबाट प्रभावित परिवारलाई मनसुन अगावै घर निर्माण गर्न गाउँपालिकाले १ लाख रुपियाँ प्रदान गर्ने र प्रदेश तथा सङ्घसँग साझेदारी गरेर बाँकी रकम उपलब्ध गराउने बताउनु भयो । खड्काका अनुसार इस्मा गाउँपालिकामा आगलागीबाट १ सय ९९ जना प्रभावित भएका छन् । प्रारम्भिक चरणको राहत र उद्धारको काम सकिएको छ । २६ घर ४९ गोठ र १५ परिवारको गोठ मात्रै जलेको छ । एकै परिवारका तीन गोठ समेत जलेका छन् ।

गुल्मीको इस्मा गाउँपालिकाले पछिल्ला वर्ष लगातार दुख र विपद्को सामना गरिरहेको छ । ०७७ सालमा गएको पहिरोका कारण डेढ सय परिवार विस्थापित भएका थिए । वर्षेनी वर्षातमा पहिरोले दर्जनौ परिवारको उठिबास भएको छ । हिउँदमा आगलागीले गाउँ सखाप हुने स्थिति आएको छ । नजिकैको वनको डढेलो घरगोठमा पस्दा घरगोठसँगै ७५ पशुचौपाया जलेर मरेका छन् । डढेलोबाट दुई जना मानिस र सात पशुचौपाया जलेर घाइते भएका छन् । डढेलोबाटै एक ट्याक्टर, दुई कुटानीपिसानी मिल, दुई किराना पसल, एक मन्दिर पूर्ण रूपमा जलेर नष्ट भएको जिल्ला प्रहरी कार्यालयका सूचना अधिकारी एवम् डिएसपी शङ्कर प्रसाद पोख्रेलले जानकारी दिनुभयो ।

डढेलोले जिल्लाको इस्मा गाउँपालिकाको वडा नं. १, २ र ४ मा ठूलो क्षति भएको छ । इस्मा गाउँपालिका-४, दोहलीको हुल, मड्किना र कोटकोटेरीमा डढेलोका कारण नौ ओटा घर, १९ गोठ र एक मन्दिर जलेर नष्ट भएका छन् । साथै पाँच ओटा भैँसी र १८ ओटा बाख्रा आगलागीको कारण मरेको इस्मा गाउँपालिका-४ का वडाध्यक्ष राजु बस्नेतले बताउनु भयो । अहिले क्षतिको तथ्याङ्क सङ्कलन, मुचुल्का प्रतिवेदन, खाद्यान्य, लत्ता कपडासहितको राहत वितरण, खानेपानी तथा विद्युत सुचारु गर्ने कामहरू भइरहेका छन् ।

जिल्लामा पीडितहरूको लागि विभिन्न सहयोग सङ्कलन अभियान सुरु भएको छ । जिल्ला विपद् व्यावस्थापन समितिले सङ्कलन गरिएको सहयोगलाई एकद्वार प्रणाली मार्फत वितरण गर्न आग्रह गरेको छ । इस्मा गाउँपालिकाले सार्वजनिक सूचना मार्फत सबै सङ्घसंस्था र निकायहरूलाई विपद्मा स्थानीय तहको विपद् व्यावस्थापन कोषको खातामा सहयोग गर्न सबैलाई आग्रह गरेको छ । अहिले जिल्ला प्रशासन कार्यालयले विपद् व्यावस्थापन समितिबाट तत्काललाई प्रति व्यक्ति २० हजार रुपियाँ प्रदान गरेको प्रमुख जिल्ला अधिकारी कृष्ण प्रसाद शर्माले जानकारी दिनुभयो ।

स्थानीय तहहरूले खाद्यान्य, रेडक्रस मार्फत टेण्ट र कम्बलसहितको सामग्री र सहयोगी संस्थाहरूलाई आवश्यकताको आधारमा सहयोग गर्न आग्रह गरिएको प्रमुख जिल्ला अधिकारी शर्माले बताउनु भयो । शर्माले वर्षात अगाडि नै पीडित परिवारलाई स्थायी आवास बनाएर राख्ने गरेर सबै क्षेत्रमा समन्वय भइरहेको बताउनु भयो । तत्काल स्थायी आवास निर्माण गर्न गृह मन्त्रालय अन्तर्गतको विपद् व्यावस्थापन प्राधिकरणको प्राविधिक टोलीले घटनास्थलको अनुगमन गरिसकेको छ । प्राधिकारणका प्रवक्ता डा. डिजन भट्टराईले अहिले अवस्थाको अनुगमन गरिएकाले तत्काल घर निर्माणमा सहजीकरण गर्ने गरेर सुझाव पेश गर्ने बताउनु भयो ।

वैशाख ८ गतेको आगलागीको कारण पाठ्यपुस्तक जलेपछि इस्मा गाउँपालिकाका ३१ जना विद्यार्थीको पठनपाठन प्रभावित भएको छ । इस्मा गाउँपालिका-२ को हस्तिचौरका १८ जना विद्यार्थीका पाठ्यपुस्तक, पोशाक र झोला जलेर नष्ट भएका छन् । उनीहरू स्थानीय देविस्थान मावि र जनता प्राविमा अध्ययन गर्थे । विद्यालयले भर्नासँगै किताबहरू पनि वितरण गरेकाले आगलागीबाट नष्ट भएको देविस्थान माविका शिक्षक नारायण मरासिनीले बताउनु भयो ।

त्यस्तै इस्मा गाउँपालिका-४ को दोहली कोटकोटरीका १३ जना विद्यार्थीका घरगोठसँगै पाठ्यपुस्तक, पोशाक र झोला जलेर नष्ट भएका छन् । उनीहरू चन्द्र आधारभुत विद्यालय र सरस्वती माविमा अध्ययन गर्ने विद्यार्थी हुन् । शैक्षिक सत्रको सुरुवातमै पाठ्यपुस्तक, पोशाक र झोला जलेपछि विद्यार्थीहरू निराश भएका छन् । इस्मा गाउँपालिकाले हस्तिचौरको जनता प्राविलाई सेल्टर बनाएको छ । सोही ठाउँमा पोशाक जलेका विद्यार्थीहरूको पोशाक निःशुल्क रूपमा सिलाईको व्यावस्था गरिएको इस्मा गाउँपालिकाका अध्यक्ष भगतसिंह खड्काले जानकारी दिनुभयो । अध्यक्ष खड्काले समुदाय, विद्यालय र स्थानीय तह स्तरबाट पीडित बालबालिकाको पठनपाठनको सहजताको प्रर्बन्ध गरिने बताउनु भयो ।

- टोपलाल अर्याल