बर्खामा बर्षाको पानी जोहो गरेमात्र, हिउँदमा खानेपानी
धनकुटाको सागुरीगढी गाउँपालिका–५ ध्वजेडाँडाका ४८ वर्षीय दुर्गाबहादुर तामाङ्ग प्रत्येक बर्खामा परेको पानी आफूसँग भएका ड्रम, घैंटो र बोतलमा भरेर राख्नुहुन्छ ।
डाडाँबजारको सिमानामा रहेका मोरङको केराबारी गाउँपालिका–१ थामडाँडाकी ४५ वर्षीया पवित्रा राईको आँगन भरी पानी भरिएका प्लाष्टिकका बोतल छन् । प्रत्येक वर्ष बर्खामा पानी जोहो गरेर हिउँदमा खानेपानीको व्यवस्था गर्नु धनकुटाको साँगुरीगढी गाँउपालिका–५ ध्वजेडाँडा,लुम्फाजुङ र मोरङको केराबारी गाउँपालिका–१ पाटीगाउँको थामडाँडाका स्थानीयको बाध्यता हो ।
साँगुरीगढी गाउँपालिका–५ ध्वजेडाँडा, लुम्फाजुङ र मोरङ केराबारी गाउँपालिका–१ पाटीगाउँको थामडाँडाका ३५ घर स्थानीयले यसरी नै बर्खाको पानी जम्मा गरी हिउँदमा खानेपानीको सङ्कट टार्दै आउनु परेको छ । हिउँदमा पानीको सङ्कट टार्न वर्षात् देखि नै ड्रम, घैंटो र बोतलमा पानी भरेर राख्नु ध्वजेडाँडा,लुम्फाजुङ र थामडाँडाको स्थानीयको रहर होइन बाध्यता हो ।
ध्वजेडाँडा, लुम्फाजुङ र थामडाँडाका स्थानीयले विगत १० वर्षदेखि खानेपानीको चरम समस्या भोग्दै आउनु परेको छ । पानीको ठूलो मुहान नहुँदा यहाँका ३५ घरधुरीलाई खानेपानीको जोहो गर्न बर्खामा आकासेपानीको भर र हिउँदमा ड्रम, घैंटो र बोतलमा भरेर राखेको पानीको भर पर्नु परेको छ ।
साँगुरीगढी गाउँपालिका–५ डाँडाबजारकी ४८ वर्षीया मीनाकुमारी तामाङले बोतलमा भरेको पानीका हिउँदमा खानेपानीको सङ्कट टार्दै आएको एक दशक भएको छ । हिउँद लाग्यो कि खानेपानीको हाहाकार सुरू मीनाकुमारी तामाङको भनाइ छ ।
वि.स. ०४६ सालबाट सञ्चालित कुहिरोबाट पानी सङ्कलन गर्ने परियोजना बन्द भएपछि र नजिकैका स–साना जरूवा मुहान सुक्नाले यो ठाउँका स्थानीयले खानेपानीको सङ्कट सामना गर्नु परिरहेको छ ।
लामो समयसम्म बर्खामा पानी नपर्दा वा हिउँदलाई पानी जम्मा गरेर नराख्दा एकतर्फी पाँच घण्टा पैदल हिँडेर पानी लिन जानुपर्ने बाध्यता स्थानीयलाई छ । ‘पानी अभावका कारण अड्कलेर खानुपर्छ,’ मीनाकुमारीले भन्नुभयो, ‘खानेपानी समस्याका कारण महिला र बालबालिका बढी जोखिममा परेका छन् ।’
डाँडामा बस्ती भएकोले दशकदेखि खानेपानी समस्या झेल्दै आएको केराबारी गाउँपालिका–१ की कमला राईले गुनासो गर्नु भयो । वर्षायाम बाहेक अन्य समयमा खानेपानीको जोहो गर्न सास्ती भोग्दै आएको उहाँको भनाइ छ । ‘वर्षायाममा आकाशेपानी उपभोग गर्छौं,’ उहाँले भन्नुभयो, ‘अरू समय सधैं पानीको पिरलो हुन्छ ।’ पानी अभावका कारण पशुपालन गर्न पनि समस्या भएको उहाँको भनाइ छ । ‘वर्षातको समयमा सुकेका मूल जाग्छन् र टाढा जानु पर्दैन,’ उहाँले भन्नुभयो, ‘मङ्सिर लाग्नेबित्तिकै पानीको हाहाकार हुन्छ ।’
पानी अभावका कारण बालबालिकाको पढाइ पनि प्रभावित भएको मीनाकुमारी तामाङको भनाइ छ । बस्तीमा निर्वाचनको समयमा पुग्ने नेताहरूले खानेपानीको समस्या तत्काल पूरा गर्छौं भन्ने गरेपनि जितेपछि फर्केर नआउने गरेको स्थानीयको गुनासो छ ।
जनप्रतिनिधि आएपछि समस्याको समाधान होला भन्ने आशा गरेको भएपनि हालसम्म मौखिक रूपमा ०७५ सालयता हरेक महिना जसो कुरा राख्दा पनि कुनै सुनुवाइ नभएको मीनाकुमारी तामाङको गुनासो छ ।
खानेपानी समस्याकै कारण धनकुटाको ध्वजेडाँडा, लुम्फाजुङ र मोरङ पाटीगाउँ, थामडाँडाका स्थानीय बसाइँ सर्ने अवस्थामा पुगेको स्थानीयको भनाए छ ।
साँगुरीगढी गाउँपालिका–५ का वडाध्यक्ष पलकबहादुर बस्नेतले डाँडामा बस्ती भएकाले सानोतिनो बजेटले योजना सञ्चालन गर्न समस्या भएको बताउनु भयो । ‘स्थानीय तहको बजेटले लिफ्ट खानेपानी सञ्चालन गर्न सकिँदैन,’ उहाँले भन्नुभयो, ‘प्रदेश र सङ्घीय सरकारलाई यहाँको समस्या पटकपटक अवगत गराए पनि बेवास्ता भइरहेको छ ।’
साँगुरीगढी गाउँपालिका अध्यक्ष कुमारजङ्ग याखाले बजेटकै समस्याका कारण यी ठाउँमा लामो समयदेखि खानेपानीका लागि विभिन्न सास्ती भोग्न बाध्य भएको बताउनु भयो । उहाँका अनुसार ध्वजेडाँडामा खानेपानी पु¥याउन कम्तीमा ५ करोड रुपियाँको लिफ्ट खानेपानी योजना सञ्चालन गर्न आवश्यक छ । ‘खानेपानी योजना सञ्चालनका लागि पटकपटक सर्भे गरियो, माथिल्ला तहका सरकारमा पटकपटक अनुरोध गरियो,’ उहाँले भन्नुभयो, ‘अब त यो समस्या समाधान हाम्रो काबुमै छैन।’
संविधानको धारा ३५ मा स्वास्थ्य अधिकारलाई मौलिक हकका रूपमा व्यवस्था गरिएको छ । सो हकको उपधारा ४ मा प्रत्येक नागरिकलाई स्वच्छ खानेपानीको हक हुनेछ भनी उल्लेख गरिएको छ ।
तर,धनकुटाको ध्वजेडाँडा,लुम्फाजुङ र मोरङको पाटीगाउँ, थामडाँडाका स्थानीयले मौलिक हकमा उल्लेख गरे झैँ आफ्नो अधिकार उपभोग गर्न पाएका छैनन् ।
- ईश्वर थापा
सम्बन्धित फिचरहरू
निर्वाचनप्रति नागरिकको आस्था (फोटो फिचर)
एउटा चिनियाँ उखान छ–‘हजार माइल यात्रा पार गर्न पहिलो एक माइलको यात्रा तय गर्नुपर्छ ।’ यो वर्ष तीनै तहको निर्वाचन सही ढङ्गले पार गर्न स्थानीय तहको निर्वाचनको पहिलो खुट्किलोको यात्रा…
रोकिएन आचार संहिता उल्लङ्घनको क्रम (फोटो फिचर)
राजनीतिक दलहरूले आचार संहिता उल्लङ्घनका क्रियाकलापहरू रोकेको पाइएन । दलहरूले निर्वाचन आचार संहिता विपरित निर्वाचन प्रचार प्रसारमा रहेका छन् । यस सम्बन्धी उजुरी पनि निर्वाचन कार्यालयहरूमा नपरेको जिल्ला निर्वाचन कार्यालयहरूले…
राजनीतिक दलद्वारा निर्वाचन आचारसंहिता उल्लङ्घनका घटना बढ्दो (फोटो फिचर)
स्थानीय तहको निर्वाचनको मिति नजिकिँदै गर्दा सुर्खेतमा निर्वाचन आचारसंहिता उल्लङ्घनका घटना बढ्दै गएका छन् । निर्वाचनका क्रममा राजनीतिक दलहरूले आचारसंहितालाई बेवास्ता गर्दै निर्वाचन लक्षित गतिविधि गरिरहेका छन् । प्रमुख राजनीतिक…
निर्वाचन आचारसंहिता विपरीत राजनीतिक दलका गतिविधि ( फोटोफिचर)
निर्वाचन आयोगले स्थानीय तह निर्वाचन–२०७९ गर्ने दिन वैशाख ३० गते तोकीदिएपछि राजनीतिक दलहरुले उम्मेदवार छानौट गर्ने कार्यहरु सुरु गरे । निर्वाचन आयोगले दलहरुलाई उम्मेदवारहरुको मनोनयन दर्ताका लागि वैशाख ११ र…
छोरीलाई कानुनमा छोरा सरह अंश लिने व्यवस्था तर कार्यान्वयन फितलो
महिलालाई लैंङ्गिक भेदभाव नगरी समान वंशीय अधिकारको सुनिश्चितता गरेर छोरीलाई पनि छोरा सरह अंश दिने कानुनी व्यवस्था छ । छोरीलाई छोरा समान अंशको सुविधा भएपनि जिल्लामा छोरीले छोरा सरह अंश…