फिचरहरू

राप्ती स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठानको पुरानो भवनको तेस्रो तलामा दुई आइसोलेशनसहित १० बेडको पोषण पुनःस्थापना गृह छ । एउटा कोठामा १० वेड राखेर सञ्चालन गरिएको पोषण गृहको ढोकामै सानो एउटा भान्सा पनि छ । त्यही ढोकाको देव्रेतिर सटेको एउटा शौचालय छ भने एउटा बाथरुम पनि छ । छेउमै दुई पानी ट्याङ्की छन् । तर ती ट्याङ्की पोषण गृहका होइनन् । घोराही उपमहानगरपालिकाको संस्थागत क्लिनिकका हुन् । तिनै मध्येका एउटा ट्याङ्कीबाट पोषण गृहका लागि पनि पानी लगिएको छ । त्यसैले पोषण गृहका लागि पानीको अभाव छ । पर्याप्त पानी नहुँदा बिरामीको सरसफाईमा समस्या परेको छोराको उपचार गराइरहनु भएकी घोराही उमनपा–४ की ४४ वर्षीया गिरा अधिकारीको गुनासो छ ।

हुँदाहुँदा चर्पी, बाथरुमको फोहर पानी जमेर लामखुट्टे बढेको उहाँको भनाइ छ । गैरसरकारी संस्थाको लगानीमा निर्माण गरिएको तीन तलाको सुविधा सम्पन्न पोषण गृह हुँदा हुँदै प्रतिष्ठानले पोषण गृह त्यहाँबाट निकालेर एउटा कोठामा सिमित गर्दा समस्या भएको कर्मचारी बताउँछन् । जनस्वास्थ्य कार्यालयको मातहत हुँदा निर्माण भएको पोषण गृह अहिले राप्ती स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठानले पठन पाठनका लागि प्रयोगशाला स्थापना गरेर पोषण गृहलाई छुट्टै पुरानो घरको तेस्रो तलाको एउटा कोठामा राखेको छ । जसका कारण विरामीलाई सरसफाई, खानपीन, शौच गर्नसमेत अप्ठेरो परेको पीडित बिरामीहरूको गुनासो छ ।

अहिले पोषण गृहमा जम्मा दुई बालकको उपचार भइरहेको छ । दुई बालकका आमाहरू पनि सँगै भर्ना भएर पोषण गृहमा बसिरहनु भएको छ । तर प्रायः आठ/नौ जना बिरामी भइरहने पोषण गृहकै तथ्याङ्क छ । धेरै बिरामी हुँदा एउटै कोठामा न्यूनतम एक जनालाई २१ दिनसम्म राखेर पोषण पुनस्थापनाका लागि राख्दा धेरै समस्या भएको ववई गाउँपालिका–३ की २० वर्षीया सुमित्रा बुढाको गुनासो छ । उहाँका अनुसार बच्चाहरूलाई नुहाइधुवाई गर्न र कपडा सुकाउन ठाउँनै छैन । हिँड्ने बाटोको गाह्रोमा कपडा सुकाउनुपर्ने र भुइमा खसेर फोहोर हुने समस्या रहेको उहाँको भनाइ छ ।

कर्मचारीहरूले राप्ती स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठानले पोषण कार्यक्रमलाई महत्त्व नदिएका कारण समस्या भएको बताएको छ । उनीहरूले महिना, महिनामा पोषण गृह सार्नु परेको भन्दै अहिलेसम्म चार ठाउँमा सारिसकिएको गुनासो गरे । स्पेस छैन । अनमी विमला ज्ञवालीले भन्नुभयो - 'कहिले कहाँ कहिले कहाँ सार्नु परेको छ । ठाउँठाउँ सार्दा पोषण पुनस्थापनाको काममै समस्या परेको छ । अहिले त नर्सहरूलाई पोशाक चेन्जिङ रुप पनि छैन । एउटै चर्पी छ । समस्या धेरै छ ।’ समस्यै समस्याले कार्यक्रम नै प्रभावकारी बनाउन नसकिएको कर्मचारीहरू बताउँछन् । एक जना पोषणविद् बाहेक अरुलाई तालिमको व्यवस्था छैन । पोषणविद् विदा बस्दा बिरामी भर्ना र डिस्चार्ज दुवै रोकिने अवस्था रहेको अनमी ज्ञवालीले गुनासो गर्नुभयो ।

सरसफाई, पानी, शौचालय र स्पेसको कमी भए पनि पोषणका लागि बच्चाहरूलाई दूध, तीन/तीन घण्टामा खाना, चार पटक आमाहरूलाई खाना, खाजा, फलफुल भने पर्याप्ता खुवाइरहेको पोषणविद् रोशिना बञ्जाडेले बताउनु भयो । ६ महिनादेखि माथिका बालबालिकामा उमेर अनुसार तौल तथा शारीरिक वृद्ध हुन नसकेको अवस्थाका बालबालिकाहरूलाई २१ देखि ४५ दिनसम्म राखेर निःशुल्क पोषण वृद्धि गर्ने काम पोषण गृहबाट भइरहेको छ । हाल दाङ, प्युठान, रुकुम, रोल्पा, सल्यान, सुर्खेत, जाजरकोटसम्मका कुपोषित बालबालिकाहरूलाई यहाँ उपचार सेवा दिइएको छ । आर्थिक वर्ष ०८०/८१ मा २९ बालक र ४१ बालिका गरी ७० बालबालिकाको उपचार गरिएको थियो भने चालु आर्थिक वर्ष ०८१/८२ को असोजसम्म नौ बालिका र १४ बालकसहित २३ बालवालिकाको उपचार भएको पोषण गृहले जनाएको छ । साविक राप्ती क्षेत्रका पाँच जिल्ला र कर्णाली जिल्लाहरूबाट पनि यहाँ उपचार गर्न आउने गरेको राप्ती स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठानका सूचना अधिकारी निशानदाजु भट्टराइले जानकारी दिनुभयो । प्रतिष्ठानले उपचार, पठनपाठन र अनुसन्धानको काम एकै पटक गरिरहेको र सुरुवात भएकाले पूर्वाधारमा सक्दो व्यवस्थापन गरिएको भट्टराइले बताउनु भयो । बिरामी फर्किनुपर्ने अवस्था नभएको तर त्यसलाई अझै व्यवस्थित गर्ने कुरामा प्रतिष्ठानले कुनै पनि कमी हुन नदिने र सुधार गरेर लैजाने उहाँको भनाइ छ ।

- जयनारायण पुन