अझै ओभाएनन् मीर्गा बिष्टको आँखाका आँशु
चुलामा खाना पाक्दै थियो । बाहिर निस्कन पो के खोजेकी थिइन् उनी त्यत्तिनै बेला आँगनमा उभिरहेको आफ्नो छोराको छातिमाथि एसएलआर बन्दुक तेर्स्याइएको देखिन् । उनको छोरासहित ३७ जना कामदारहरू मृत्युको पर्खाइमा छन् भन्ने उनलाई किंचित थाहा थिएन ।
कोटबाडा गाविस-३ की ४७ वर्षीया मीर्गा बिष्ट त्यो घटना सम्झेर अहिले पनि भक्कानो फुटाइ अझै पनि रुने गर्छिन । घटना करिब सात वर्षअगाडिको हो । ०५८ फागुन १२ गते सुनथराली बिमानस्थल निर्माणमा खटिएका उनका १९ वर्षीय छोरा टेकबहादुर बिष्ट, सोही गाविस-३ का गंगाबहादुर बिष्ट, भीमबहादुर कठायत, गोविन्द कठायत, लालबहादुर कठायत र गोरखबहादुर कठायतसहित ३७ जना कामदारलाई सेनाले माओवादीको आरोपमा लाइन लगाई हत्या गरेको थियो । जसमध्ये छ जना स्थानीय सर्वसाधरण थिए भने बाँकी धादिङ जिल्लाको जोगिमाराबाट ल्याइएका कामदारहरू ।
छातिमाथि एसएलआर बन्दुक राखेर लाइन लगाई गोली हान्ने सेनाको तयारी देखेर छोरालाई नमारी दिन सुरक्षाकर्मीसँग हारगुहार गरिन मीर्गाले । उनको अनुनय विनयलाई तत्कालीन शाही सेनाले वेवास्ता गर्दै गोली हानेको आवाज आएको केही बेरमा नै रगतको खोलो उनको खुट्टानेर आइपुग्यो । यत्तिकैमा एकजना सेनाको जवान उनको नजिकै आइपुग्यो । ती सेनाका जवानको मुखबाट पुरै मदिराको गन्ध आइरहेको थियो । उनले यो पनि माओवादी हो भन्दै छातिमा गोली तेर्स्याए र मार्नको लागि गोठ भित्र लगे । मीर्गाले भनिन् "तिमिले आज जति जनाको ज्यान लिएका छौ ती सबै सर्वसाधरण हुन अझै तिमिहरू म जस्तो एक सर्वसाधरण महिलालाई मार्दै छौ, तिमिहरू पछि पछुताउने छौ ।" यति भनेपछि सेना केही हिच्किचायो र एक लात्ती हानी यो बुढीलाई नमार भन्दै छाडिदिएको सुनाउँछन् मिर्गा बिष्ट । उनका अनुसार आफूलाई सेनाहरूले मार्न भनेर गोठ भित्र लगेपछि त्यहाँ भित्र पनि एक जनालाई गोली हानी हत्या गरि फालिएको थियो ।
मीर्गा बिष्टका आँखामा आँशु अहिले पनि ओभाएका छैनन् । उनको छोरा माओवादी पनि थिएनन् । उनी मात्र एक सर्वसाधरण किसान थिए । घरमा कमाउने एक मात्र छोरा उही पनि सुरक्षाकर्मीले मारेपछि अहिले घरमा कमाउने कोही पनि नभएको बताउँछिन मीर्गा । धादिङ जोगिमाराबाट कामदारको रूपमा आएका परिवारलाई राज्यले राहत दिएपनि स्थानीयहरू जो यस घटनामा मारिएका थिए, हरूका परिवारले हालसम्म कुनै राहत नपाएको दुखेसो पोख्छन् । जिल्ला सदरमुकाम मान्मबाट पाँच किलोमिटर पश्चिममा पर्ने कोटबाडा गाविसमा सशस्त्र द्वन्द्वको अवस्थालाई सहन नसकेको पीडा खेप्ने मीर्गा बिष्ट मात्र होइनन् । यस अवधिमा यहाँका कतिपय महिलाले आफ्ना खाँउ खाँउ र लाँउ लाउँ भन्ने लालाबाला गुमाएका छन् त कतिपयका सिउँदोको सिन्दुर पुछिएको छ । नेपालको इतिहासमै कोटबाडाबासी बराबर क्षति र पीडा अरु कुनै गाविसले खेप्नु नपरेको स्थानीयहरू बताउँछन्, द्वन्द्वको समयमा । विशेष गरि राज्यको ज्यादतिको रापले पिरोलिएको बस्ती हो यो । यही गाविस घर भएका ५६ जनालाई सशस्त्र द्वन्द्वको क्रममा राज्यले बिभिन्न ठाँउमा निर्मम हत्या गरेको थियो । यसैगरी यहाँका महिलाहरू मकैबारीमा घाँस काट्न जाँदा, जंगलमा दाउरा लिन जाँदा, गाई भैंसी खर्क जाने गोठाला र स्कूलमा जाने बिद्यार्थीले समेत हत्या यातना र बलात्कारको सिकार हुनु पर्žयो । यसै गाविस-३ का नवीन कुमार बिष्ट माओवादी भएको आरोपमा उनको छ महिने नाबालक छोरा दिनेश बिष्टलाई सुरक्षाकर्मीले गोली हानेको घटनालाई सम्झेर स्थानीयबासी अहिले पनि आँखाबाट आँशु झार्छन् ।
राज्यबाट ०५३/५४ सालबाट ०६० सम्म धेरै दुःख पाएको यहाँका बासिन्दाहरू बताउँछन् । यहाँ माओवादी विद्रोहलाई दबाउने नाममा राज्यले चलाएको किलो सेरा वान, सेरा टू, रोमियो अप्रेशन, जंगल र्सच र केराबारी अप्रेशनले सर्वसाधरणले सास्ती नै झल्नु पर्žयो । परिणामस्वरूप यहाँका यूवा, विद्यार्थी, महिला समेतलाई माओवादीको बन्दुक बोक्न बाध्य बनाएको सोही गाविस-४ निवासी पूर्व गाविस अध्यक्ष धनबहादुर बिष्ट बताउँछन् । उनका अनुसार स्थानीय युवाहरूले घरमा बस्दा राज्य र माओवादी दुबै पक्षबाट सास्ती बेहोर्नु पर्ने भएका कारण बरु एकै पक्षको सिकार हुन यस गाविसका माओवादी विद्रोहमा लाग्नु परेको हो । यस गाविसमा मात्र राज्यले माओवादीको आरोपमा सर्वसाधरण २४ जनाका घर तीनतीन पटक ध्वस्त पारिएका थिए । उनीहरूका प्रत्येकको लाखौं लाखको सम्पत्ति नष्ट भएपनि हालसम्म उनीहरूले कुनै क्षतिपूर्ति पाएका छैनन् । केही शिक्षकहरू जागीर त्यागेर माओवादी तिर लाग्नु परेको थियो । सोही आरोपमा तेरो लोग्ने देखा भन्दै सुरक्षा गस्तीले कयौँ पटक कुटपिट गर्ने गरेको र पटकपटक घरमा आगजनी गरि घर सम्पत्ति सबै नष्ट पारेपछि तीन वर्षबालबच्चासहित ओडारमा बास बसेको गुनासो ५३ वर्षीय दुर्गा देवी बिष्टको छ । यस्तो गुनासो गर्ने यस गाविसकी उनी मात्र होइनन् धेरै छन् तर देशमा लोकतान्त्रिक गणतन्त्र स्थापना भई माओवादीको नेतृत्वमा नयाँ सरकार बनिसक्दा पनि उनीहरूले न क्षतिपूर्ति पाएका छन् न त न्याय नै । राज्यद्वारा महिलामाथि गरिएको दमनलाई सहन नसकी यहाँका महिलाहरूले सुरक्षाकर्मीसँग हतियार खोसेर नै युद्ध गर्नुपरेको माओवादी स्थानीय महिला नेतृ गौरीकला बिक बताउँछिन् ।
त्यसो त माओवादीबाट पनि कम सास्ती खेपेका छैनन् यहाँका बासीन्दाले । माओवादीमा नलागेको आरोपमा धेरैले कुटाई खानु परेको स्थानीयबासी सुनाउँछन् । माओवादीबाट दुइ जनाको हत्या गरिएको छ । घरमा बस्दा माओवादीले सुराकीको आरोपमा मरणासन्न हुनेगरी कुटेपछि ०५५ सालबाटै सात जनाको परिवारसहित कैलाली विस्थापित भएका थिए । शान्ति बाहलीपछि पुनः स्थापित भएको सोही गाविस-३ का ४५ वबर्षीय अलिबहादुर बिष्ट बताउँछन् । राज्य र माओवादी दुबैको यातनाबाट अङ्गभङ्ग भएपछि घरमा बस्न नसकी बालबच्चासहित सात जनाको परिवार सदरमुकाममा विस्थापित भएका कोटबाडा-४ का धनराज बिष्ट भन्छन, "मलाई माओवादीले पार्टी नलागेको आरोपमा कुटपिट गरे । अझपछि गाउँमा सुरक्षाकर्मीहरू गस्तीमा आएपछि माओवादी साला भन्दै गिरफ्तार गरी २५ दिनसम्म हिरासतमा यातना दिएका थिए । अहिले अङ्ग्भङ्गको अवस्थामा छु । न राहत पाएको छु न त आहत नै । ०५४ सालबाट अहिलेसम्म पनि सदरमुकाममा विस्थापित अवस्थामै छु ।" उनका अनुसार सोही गाविसमा दुई जना माओवादीद्वारा अपाङ्ग भएका व्यक्तिहरू अझै छन् ।
यस्ता नरसंहारका घटनाहरू गराउने पीडकहरूलाई न्यायको कठघरामा उभ्याइ कारबाही नभएसम्म र पीडितहरूले क्षतिपूर्ति नपाउँदासम्म स्थायी शान्तिको औचित्य र संभावना देखिदैन । त्यसैले अब सशस्त्र द्वन्द्व हुन नदिन बर्तमान सरकारले समयमै सचेत भइ काम गर्न आवश्क छ ।
कालीबहादुर मल्ल
कालिकोट । ०६५ माघ ७ गते
-
सम्बन्धित फिचरहरू
न्यायको पर्खाइमा द्वन्द्वमा बेपत्ता पारिएकाहरूका परिवार !
वीरेन्द्रनगर नगरपालिका–१२ की ५१ वर्षीय मायादेवी हमाल सशस्त्र द्वन्द्वमा आफूले पाएको पीडा र भाइलाई राज्य पक्षले बनाएको बेपत्ताप्रति राज्यमाथि प्रश्न गर्दै आउनु भएको छ । उहाँको पुरानो घर जुम्ला हो…
कि मुक्ति, कि मृत्यु देउ सरकार !
७० वर्षको वृद्ध शरीर, एउटा हातमा प्ले कार्ड, अर्को हातमा हिँड्ने सहायताका लागि लौरो । माघको चिसोले कठ्याङग्रीएका हात, खुट्टा चलाउन धौ धौ भइरहेका बेला घोराही उमनपा–१४ झिगौँराका प्रभु चौधरीलाई…
सुत्केरी आमाको बिचल्ली, पीडित भन्नुहुन्छ - ‘मेरो पीडाभन्दा बच्चाको भविष्यको चिन्ता रह्यो !’
२५ वर्षीया महिलालाई बलात्कार गरेको आरोपमा धुर्कोट गाउँपालिका–२ का २१ वर्षीय विवस जिसीलाई प्रहरीले ०८१ माघ २३ गते गिरफ्तार गरेको छ । पीडित महिलालाई ०८१ असार महिनामा बलात्कार गरेको भन्दै…
सङ्घर्षले बदलिएको तुलसीको जीवन !
भनिन्छ नि ! दुःखपछि सुख आउँछ । हो त्यस्तै जीवनमा थुप्रै दुःखहरू भोग्दै आइरहनुभएकी वीरेन्द्रनगर नगरपालिका–१ की २८ वर्षीया तुलसी गिरीको जीवन पनि बदलिएको छ । जब उहाँका पति दिनेश…
द्वन्द्वपीडित परिवार भन्छन् - 'कहिले न्याय पाइएला ?'
बुद्धभुमी नगरपालिका–१, चङघाटकी चित्रकला बेल्बासे अहिले ६१ वर्ष हुनुभयो । दुई छोरा र पाँच छोरीका आमा रहनुभएकी चित्रकलाका पति ओम प्रकाश वेल्बासे नेपाली कांग्रेसको स्थानीय कार्यकर्ता हुनुहुन्थ्यो । मध्यम वर्गाीय…