सम्पादकीयहरू

निष्पक्ष रुपमा निर्वाचन सम्पन्न गर्नका लागि निर्वाचन पर्यवेक्षकहरूको भूमिका पनि महत्वपूर्ण हुने गर्दछ । निर्वाचन पर्यवेक्षण निर्वाचनको वैद्यता र विश्वसनीयता जाँच्ने कसि हो । निष्पक्ष, स्वतन्त्र र भयरहित वातावरणमा निर्वाचन सम्पन्न गर्नका लागि निर्वाचन पर्यवेक्षणको आवश्यकता पर्दछ । मतदाताले मतदानको अधिकार निर्धक्कसँग प्रयोग गर्न पाएका छन् कि छैनन् भनी बुझ्ने माध्यम पनि निर्वाचन पर्यवेक्षण हो । पर्यवेक्षणका माध्यमबाट निर्वाचन प्रक्रियाका सबल र कमजोर पक्षका बारेमा थाहा पाउन सकिने भएकाले निर्वाचन पर्यवेक्षणलाई राज्यको तेश्रो आँखा पनि मान्ने गरिन्छ । निर्वाचनमा मतदान गर्ने जनताको सार्वभौम र मौलिक अधिकार हो । स्वच्छ विश्वसनीय, मर्यादित र धाँधलीरहित निर्वाचन भएको खण्डमा मात्रै जनताले सही प्रतिनिधिहरूको छनौट गर्न सक्दछन् । निष्पक्ष निर्वाचनले मात्रै लोकतान्त्रिक पद्धतिको सुदृढिकरण र विकासमा समेत टेवा पुर्‍याउने भएकाले आवधिक निर्वाचनले मात्रै लोकतन्त्रको प्राण धान्न सक्छ ।

पर्यवेक्षक हुन २१ वर्ष उमेर पुगेको हुनु पर्छ । यो भनेको मतदाता हुने उमेर हो । पर्यवेक्षकको पनि राजनीतिक अधिकार त हुन्छ नै । तर, पर्यवेक्षक भइसकेपछि कुनै पनि दल वा विचारप्रति आफ्नो आस्था वा समर्थन प्रकट गर्न मिल्दैन । पर्यवेक्षक भइसकेपछि काममा आस्था वा विचार कदापि झल्कनु हुँदैन । पर्यवेक्षकहरू निष्पक्ष भई काम नगर्दा सम्म उनीहरू व्यवसायिक हुन सक्दैनन् । इमान्दारिता र व्यवसायिकता नै पर्यवेक्षकको असली पहिचान हो । यो पहिचान स्थापित गर्न सक्नु नै निर्वाचनको प्रक्रियामा गरिएको पर्यवेक्षणले सार्थकता पाउनु हो ।

निर्वाचन लोकतन्त्रको मर्म, जीवन र केन्द्रबिन्दु भएकाले स्वतन्त्र, शान्तिपुर्ण धाँधलीरहित भएन भने लोकतन्त्रको आत्मा नै नरहने भएकाले पर्यवेक्षकले इमान्दारीपूर्वक आफ्नो दायित्व निर्वाह गर्नु पर्दछ । निर्वाचनको परिणाम सर्वस्वीकार्य, राष्ट्रिय, अन्तराष्ट्रिय मान्यता प्राप्त गर्न सकेमा मात्र निर्वाचनको सार्थकता रहने भएकाले निर्वाचन पर्यवेक्षणको महत्वपूर्ण भूमिका रहन्छ । पर्यवेक्षकले निर्वाचनलाई केवल मतदानको दिनमा हुने गतिविधिका रूपमा मात्रै बुझ्न मिल्दैन । दल दर्ता, दलका नेतृत्व वा स्वतन्त्र उम्मेदवारका अभिव्यक्ति, उम्मेदवारी दर्ता, निर्वाचन आयोगको भूमिका, मताधिकार, मतदाता शिक्षा, मतगणना, मतपरिणाम सार्वजनिक तथा मतदान गरे वा नगरेका कारण मतदातालाई पारिने असरलगायत निर्वाचनकै अवयव हुन् । तसर्थ स्वतन्त्र पर्यवेक्षकले यि र यस्ता विषयमा निश्पक्षतापूर्वक हेर्ने र प्रतिवेदन गर्ने जिम्मेवारी पूरा गर्नु आवश्यक छ ।